Zondag trekken bijna 8,2 miljoen Belgen naar de stembus voor de regionale, federale en Europese verkiezingen. Een samenvatting van wat op het spel staat, aan de hand van tien vragen.
Wordt het een zegetocht voor N-VA, of slaagt Hilde Crevits erin om van haar partij CD&V een volwaardig tegengewicht te maken? Zetten de linkse partijen een sterke prestatie neer, of tekent het Vlaams Belang voor een nieuwe 'zwarte zondag'?En hoe presteren de eurosceptische partijen in Europa? Dit zijn de voornaamste vragen over de nakende stembusslag.
1. Wordt N-VA incontournabel?
De N-VA wil graag boven de psychologische grens van 30 procent uitkomen. Lukt dat, dan beperkt de partij het verlies tegenover de stembusgang van 2014, toen de Vlaams-nationalisten 32 procent haalden. De redenering is dat de N-VA dan incontournabel is. ‘Onder 30 procent wordt een context denkbaar waarin anderen in een rood-groen verhaal willen stappen’, verwoordde voorzitter Bart De Wever het deze week nog.
De kiesgids van De Tijd
Toch doet niet zozeer de vraag of de N-VA 30 procent haalt ertoe, maar wel de vraag hoeveel de N-VA en het Vlaams Belang samen halen. Niemand, ook de N-VA niet, zal met het Vlaams Belang besturen. Maar als ze samen meer dan de helft van de zetels in het Vlaams Parlement veroveren, kan niemand een Vlaamse regering vormen zonder de N-VA.
Als de N-VA in Vlaanderen onmisbaar wordt bij de regeringsvorming, heeft dat onvermijdelijk een grote invloed op de federale formatie. De Vlaamse coalitiepartners worden zo haast gedwongen zich ook federaal aan de N-VA vast te klikken. Wie zonder de N-VA een federale regering vormt, dreigt het slachtoffer te worden van het vechtfederalisme van de Vlaams-nationalisten. Die kunnen dan vanuit de Vlaamse regering het federale niveau zwaar onder vuur nemen.
Is de N-VA niet incontournabel, dan bestaat de kans dat de andere Vlaamse partijen een regering zonder haar vormen. Dat de partij de regering-Michel liet vallen, heeft veel kwaad bloed gezet bij haar voormalige coalitiepartners.
2. Houdt Hilde CD&V op de kaart?
Voor CD&V staat niet minder dan het overleven van de partij als machtsfactor op het spel. De eens zo bepalende partij haalt volgens de jongste peiling nog 17 procent van de stemmen. Daarmee is ze nog altijd de tweede partij van Vlaanderen, maar die positie staat op het spel. Voor een partij die besturen als haar levensverzekering ziet, is dat een horrorscenario.
De 24 procent uit 2004 is nog veraf, maar het Vlaams Belang wordt wel opnieuw een politieke factor.
Met Crevits heeft CD&V een belangrijke troef in handen. Maar de timing was slecht. De partij lanceerde de po pulaire West-Vlaamse enkele dagen na een slechte peiling. Daardoor werd haar kandidatuur als paniekvoetbal gezien, al kon Crevits zich goed handhaven in de debatten tegen De Wever.
Als het zondag even meezit, kunnen het toch nog goede verkiezingen worden voor CD&V. Als de partij de tweede wordt en de N-VA niet incontournabel is, kunnen de christendemocraten een meerderheid zonder de Vlaams- nationalisten op de been brengen. Daarvoor moet de partij naar links kijken, wat ook perspectieven biedt om federaal een regering zonder de N-VA te vormen. En dan wordt voorzitter Wouter Beke een mogelijke premier.
3. Komt er een groene golf?
Begin dit jaar, toen wekelijks duizenden studenten voor een ander klimaatbeleid betoogden, leek het erop dat het klimaat hét verkiezingsthema zou worden. Bij Groen en de Franstalige collega’s van Ecolo wreven ze zich in de handen. Temeer omdat zeker Ecolo bij de gemeenteraadsverkiezingen goed had gescoord en de partijen er peiling na peiling op vooruitgingen.
N-VA-voorzitter Bart De Wever, die van de verkiezingen graag een tweestrijd maakt, riep de groenen prompt uit tot de vijand. Hij hield niet langer het beeld voor van PS-voorzitter Elio Di Rupo als premier, maar waarschuwde voor eerste minister Kristof Calvo. De verkiezingen leken zo een boksmatch tussen de N-VA en Groen te worden.
Maar aan de opmars van Groen in de peilingen kwam een einde. Voor een ambitieuzer klimaatbeleid is er misschien veel steun. Maar als de voorstellen concreet werden, brokkelde die af. Groen kwam in de rats met zijn voorstel voor het afschaffen van de bedrijfswagens. Eerst klonk het nog dat ze zouden verdwijnen en dat het geld zou worden verdeeld over alle werknemers. Dan verklaarde de partij dat de auto zou worden omgezet in loon en dat niemand zou verliezen. Hoe dat moet gebeuren, liet Groen in het midden.
In de jongste peiling blijft Groen plakken op 12 procent, en is het de vierde partij. Ecolo doet het beter en is in Wallonië met 19 procent de derde partij, en in Brussel met 23 procent zelfs de grootste. De groene golf zou zich zo, behoudens een verrassing, weleens kunnen beperken tot Franstalig België.
4. Hoe verdeeld stemt Europa?
In het verleden durfde de uitslag voor de Europese verkiezingen al eens fors af te wijken van die voor het Vlaams Parlement en de Kamer. Zo deed Open VLD het in 2014 met lijsttrekker Guy Verhofstadt veel beter in Europa dan nationaal.
De vraag is of de overstap van enkele stemmenkanonnen naar het Europees niveau een impact heeft op de uitslag. Met Verhofstadt als ex-premier staan met Geert Bourgeois (N-VA) en Kris Peeters (CD&V) ook de huidige en een voormalige minister-president op een Europese lijst.
Verder is het in heel Europa kijken hoe sterk de populisten scoren. Verwacht wordt dat ze beter doen dan de vorige keer en mogelijk de derde fractie in het Europees Parlement worden.
Door de opmars van de populisten halen de christendemocraten en de sociaaldemocraten wellicht voor het eerst samen geen meerderheid, wat een nieuwe Europese dynamiek op gang kan brengen. Er zal een alternatieve meerderheid moeten worden gezocht.
5. Worden de socialisten de grootste politieke familie?
Halfweg de voorbije legislatuur leek het game over voor de socialisten. In Wallonië en Brussel ging de PS gebukt onder affaires rond zelfverrijking van lokale mandatarissen, onder wie zelfs de Brusselse burgemeester Yvan Ma yeur, die ontslag moest nemen. In Vlaanderen kwamen ook enkele sp.a’ers in opspraak, onder wie de voormalige Gentse schepen Tom Balthazar.
De groene golf zou zich wel eens kunnen beperken tot Franstalig België.
De PS en de sp.a zakten in de peilingen tot een historisch dieptepunt. De Franstalige socialisten dreigden onder 20 procent te zakken, de Vlaamse flirtten zelfs met de 10 procentgrens. In Wallonië profiteerde de extreemlinkse PTB daarvan, in Vlaanderen Groen en in mindere mate de PVDA.
Na een interne schoonmaak en een inhoudelijke vernieuwing kon de PS het tij keren. De partij van Elio Di Rupo stevent volgens de jongste peilingen in Wallonië op 30 procent af. In Brussel verloop de ‘reconquista’ moeilijker. In Vlaanderen lijkt de sp.a het ergste te hebben gehad, al blijft de partij rond 12 procent hangen.
Toch zouden die resultaten volgens de peilingen voor de socialisten volstaan om de grootste politieke familie van het land te worden. Zo krijgt de PS het initiatief in Wallonië toebedeeld en kan het - zeker als de N-VA niet incontournabel zou zijn - zelfs federaal het leiderschap claimen. Een scenario waarin Di Rupo opnieuw het premierschap opeist, is misschien niet zo waarschijnlijk, omdat het tactisch beter kan uitkomen het initiatief aan bijvoorbeeld CD&V te laten. Maar het is evenmin ondenkbeeldig.
6. Zakt Charles Michel door het ijs?
Door als enige Franstalige partij in een regering met de N-VA te stappen waagde de MR van premier Charles Michel in 2014 een grote gok. De Franstalige liberalen gingen ervan uit dat ze alleen maar konden winnen en zagen zichzelf al richting 30 procent stomen.
Door het gebeuk van de Franstalige oppositie beleefde Michel evenwel vijf moeilijke jaren. In plaats van een beloning dreigt bij de verkiezingen een afstraffing. In Wallonië zou de partij de schade nog kunnen beperken, de jongste peiling zette ze op 22 procent. Maar in Brussel zakt ze onder 20 procent.
Door de zwakke prestatie van de MR is een regering-Michel II moeilijk. Zelfs met het cdH erbij, dat in 2014 weigerde in de regering te stappen en al aangaf dat het ook in de toekomst niet met de N-VA wil besturen, haalt zo’n coalitie geen meerderheid. De kans dat Michel zichzelf kan opvolgen, is miniem. De vraag is of de MR haar vel kan redden door bijvoorbeeld met de PS in zee te gaan. Zoniet dreigt een oppositiekuur.
7. Krijgen we een zwarte zondag?
Na enkele moeilijke jaren staat het Vlaams Belang er opnieuw. Bij de verkiezingen van 2014 werd de partij gedecimeerd tot een minipartijtje met amper verkozenen. Hun kiezers liepen massaal over naar de N-VA, die met een fors migratiebeleid en de belofte van de kracht van verandering een alternatief bood dat wel de ambitie had om te besturen.
Door de vluchtelingencrisis van 2015 kon de N-VA de belofte om minder migranten binnen te laten niet waarmaken. Met elke migrant die België extra moest opvangen, steeg het draagvlak voor het Vlaams Belang. De jongste peiling geeft de partij 15 procent, waarmee ze de derde in Vlaanderen wordt. De 24 procent uit 2004 is nog veraf, maar het Vlaams Belang wordt wel opnieuw een politieke factor.
Bij de traditionele partijen is te horen dat ze de opmars van het Vlaams Belang betreuren. De Wever noemde de terugkeer van de partij dan weer een logisch gevolg van de vluchtelingencrisis. ‘Er is veel te veel binnengekomen in veel te korte tijd. De mensen pikken dat niet, ze worden boos’, verklaarde hij deze week.
Volgens de peilingen gaat de winst van het Vlaams Belang niet volledig ten koste van de N-VA. Het rechtse blok wordt groter, waardoor het Vlaams Belang de N-VA kan helpen incontournabel te worden. Als de partij goed scoort, komt het cordon sanitaire wellicht weer ter discussie te staan. Alle partijen, ook de N-VA, geven evenwel aan dat besturen met het Vlaams Belang geen optie is.
8. Dreigt een impasse?
Er zijn twee scenario’s waarbij na de verkiezingen snel een federale regering kan worden gevormd. Als de constellatie een meerderheid heeft, is de voortzetting van de Zweedse coalitie met de N-VA, CD&V, Open VLD en de MR - eventueel aangevuld met het cdH, dat dan de belofte moet inslikken dat het niet met de N-VA zou besturen - een optie.
Een tweede mogelijkheid is dat de N-VA niet incontournabel is in Vlaanderen en dat zowel Vlaams als federaal een alternatieve meerderheid wordt gevormd. Een mogelijke optie is dan rood-groen, aangevuld met de christendemocraten en eventueel de liberalen. Dat zal dan wel enige soepelheid vergen van Open VLD, dat liever niet langs links bestuurt.
Is een herhaling van Zweeds niet mogelijk en is de N-VA incontournabel, kan het weleens lang duren. Het is dan haast onvermijdelijk dat de N-VA en de PS moeten praten, al hebben beide al aangegeven dat ze daar niet voor staan te springen.
9. Komt er een links front in Wallonië?
PS-voorzitter Elio Di Rupo verkondigt al weken dat hij een zo progressief mogelijke regering wil vormen. In Wallonië en Brussel kan hij dat ook, want de Franstalige socialisten, Ecolo en de PTB halen volgens de jongste peiling samen meer dan twee derde van de stemmen.
De vraag is of Di Rupo meent wat hij zegt. Ecolo lijkt een logische partner, maar het ziet ernaar uit dat de groenen in Brussel groter worden dan de Franstalige socialisten. Zullen de Franstalige socialisten bereid zijn het minister-presidentschap af te staan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest? Of kiezen ze er in Wallonië en in Brussel voor Ecolo buitenspel te zetten door bijvoorbeeld met de MR in zee te gaan?
Sowieso zullen de keuzes die de PS - of andere partijen in een front tegen de PS - maken een impact hebben op de federale coalitievorming. Zeker als de N-VA incontournabel wordt, maakt het van die federale coalitievorming een ongelooflijk moeilijk te leggen puzzel.
10. Krijgen we een verrassing?
Elke verkiezing heeft haar verrassing, orakelde ex-premier Wilfried Martens ooit. Soms is dat een partij die boven verwachting scoort, zoals in 1995. Toen hield de toenmalige SP na het Agustaschandaal beter stand dan gedacht dankzij een sterke campagne van boegbeeld Louis Tobback. Soms is het een partij die onder de verwachtingen blijft, zoals Groen dat al een paar keer heeft meegemaakt.
Meerdere Wetstraatwatchers wijzen erop dat het Vlaams Belang wel eens kan verrassen. De partij wordt op 15 procent gepeild. Maar hoe hard verras je nog als de verrassing wordt voorspeld? Anderen wijzen naar de sp.a, die volgens de peilingen maar 12 procent zou halen. Maar ze voert hard campagne rond de pensioenen, wat een thema is dat erg leeft bij de bevolking, waardoor sp.a misschien beter scoort.
Een andere optie is dat het de verkiezing van de blanco stem wordt. Bij de verkiezingen van 2014 stemden liefst 1,2 miljoen mensen blanco, of ze bleven thuis. Mocht niet of blanco kiezen een partij zijn, was ze toen de tweede van het land. De verwachting is dat die groep bij deze verkiezingen nog groter wordt.
0 件のコメント:
コメントを投稿