Belfius, dat in handen is van de Belgische staat, kreeg nooit een sanctie voor zijn aankopen van miljarden euro’s goud bij een veroordeelde goudhandelaar. Worden de Belgische banken voldoende op de vingers getikt als ze steken laten vallen in de strijd tegen het witwassen?
De meer dan 2.100 gelekte Amerikaanse rapporten die deze week wereldbekend zijn geworden als de FinCEN Files gaan over een duizelingwekkend bedrag van 2.000 miljard dollar aan verdachte geldstromen van criminelen, corrupte politici en andere schimmige figuren. Die zijn de wereld rondgegaan via bankrekeningen. Meer dan 514 miljard dollar aan verdachte transacties had te maken met de handel in goud. Goud is dan ook een ideaal middel om wit te wassen: het is klein, heeft overal in de wereld dezelfde waarde en je kan het versluizen buiten het financieel systeem.
FinCEN Files
Meer dan 400 onderzoeksjournalisten over de hele wereld, ook van De Tijd, hebben 16 maanden geheime Amerikaanse rapporten onderzocht. Het gaat om meer dan 2.100 meldingen van verdachte geldstromen die banken deden bij de Amerikaanse antiwitwascel FinCEN. De gelekte documenten, die we de FinCEN Files noemen, gaan terug tot 2008, maar zijn vooral opgesteld tussen 2011 en 2017. De verdachte geldstromen in de rapporten zijn goed voor een astronomisch bedrag van ruim 2 biljoen of meer dan 2.000 miljard dollar.
De FinCEN Files zijn in handen gekomen van de Amerikaanse website BuzzFeed News, die de rapporten heeft gedeeld met het internationale consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ. ICIJ bericht in 88 landen samen met 109 media over wat de documenten onthullen. In België gebeurt dat door journalisten van De Tijd, Knack en Le Soir.
Een grote goudhandelaar uit Dubai zou tussen 2007 en 2015 9,3 miljard dollar aan verdachte transacties hebben gedaan, blijkt uit de gelekte rapporten. Onze collega’s van het internationaal consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ onthulden hoe de goudhandelaar uit Dubai op grote schaal ‘vuil’ goud kocht bij witwassers die werkten voor drugsbendes en andere criminele organisaties, en bij Soedanese milities. Het goud werd verhandeld met bergen cash geld. Zoveel dat de bank in Dubai de biljetten met kruiwagens moest vervoeren. Cash is moeilijk te traceren en dus gegeerd in de onderwereld.
Rekening #04408994
Journalisten van De Tijd, Knack en Le Soir vonden tussen de 365 gelekte Amerikaanse rapporten die verwijzen naar België sporen naar verdachte transacties met goud. Een gelekt document gaat over aankopen die twee Belgische goudhandelaars deden in november 2016 bij een bedrijf op Curaçao. Dat is gevestigd in een vrije economische zone, nabij de internationale luchthaven Hato. De bedragen die de Belgische goudhandelaars betaalden, liepen op tot 2 miljoen dollar per overschrijving.
Het is bekend dat via Curaçao, een eiland in de zuidelijke Caribische Zee voor de kust van Venezuela, destijds goud werd verhandeld dat illegaal uit Venezuela was gesmokkeld. Met privévliegtuigen werd het goud naar Curaçao gevlogen. Daar werden de goudklompen via de vrije economische zone in de buurt van het vliegveld meteen doorgevoerd naar andere landen, niet met Venezuela, maar met Curaçao als land van herkomst op de douanepapieren. De Belgische goudhandelaars - een kleine wereld - ontkennen al langer unisono dat ze goud kopen uit Venezuela. Of de gelekte betalingen aan Curaçao dat doorprikken, konden we als journalisten onmogelijk natrekken. Dat spoor loopt dood.
Maar de goudsporen in de FinCEN Files leiden ook naar een ouder, opmerkelijk rapport. Daarin duikt Belfius op, de bank die tot maart 2012 Dexia België heette en die nog altijd in handen is van de Belgische staat.
Het gaat om een ‘Suspicious Activity Report’ dat de Amerikaanse tak van Deutsche Bank in maart 2013 opstelde voor de Amerikaanse antiwitwascel FinCEN. Er is sprake van 218 verdachte transacties, van november 2012 tot februari 2013, allemaal verstuurd of ontvangen door dezelfde goudhandelaar, Tony Goetz NV uit Antwerpen. Voor een totaalbedrag van ruim 138 miljoen dollar.
Bijna alle transacties (213) zijn gepasseerd via de rekening ‘#04408994’ die Deutsche Bank ter beschikking stelde van ‘Belfius Bank, Belgium’, bij wie de goudhandelaar klant was. In het rapport lezen we trouwens dat Deutsche Bank eerder al vier andere witwasmeldingen had gedaan - in 2009, 2010 en twee in 2012 - waarin dezelfde goudhandelaar opdook.
Het rapport gaat onder andere over meer dan 53 miljoen dollar aan verdachte betalingen die de Antwerpse goudhandelaar deed aan een goudbedrijf uit Suriname. Die vond Deutsche Bank verdacht omdat 66 betalingen gebeurden met ronde bedragen en 40 betalingen op dezelfde dag plaatsvonden.
Het gaat slechts om vermoedens van ‘verdachte’ betalingen, maar wat vooral opvalt in het vertrouwelijke rapport is de weigering van Dexia en later Belfius om zijn klant, de goudhandelaar, meer uitleg te vragen over zijn relatie met het verdachte goudbedrijf uit Suriname. ‘Wij moeten de Belgische bankwetgeving volgen en daarom kunnen we geen informatie verstrekken over onze klanten.’
Bij de witwasexperts die we het geval voorlegden, doet de reactie van de bank de wenkbrauwen fronsen: banken horen juist wél informatie uit te wisselen met andere banken in de strijd tegen witwassen. Waarom weigerde Dexia dat? Het verdere antwoord van Dexia roept nog meer vragen op. Deutsche Bank kreeg van de Belgische bank de raad contact op te nemen met de bank van het bedrijf in Suriname. Hoe zou die bank dan wel informatie mogen prijsgeven over haar klant?
Welingelichte bronnen bevestigen dat Belfius honderden miljoenen tot ruim 1 miljard dollar goud aankocht bij de goudhandelaar. Per jaar.
Wat was hier aan de hand? De goudhandelaar was geen modale klant voor Dexia en daarna Belfius. Er bestond jarenlang een serieuze zakelijke relatie tussen de bank en Tony Goetz NV, die op 30 juni 2010 zelfs in een formele kaderovereenkomst is gegoten. Het goud dat de handelaar aankocht bij particulieren en handelaars werd gesmolten en onmiddellijk doorverkocht als ‘beleggingsgoud’ aan Dexia. Dat gebeurde tegen de dagkoers, telkens met een commissie van 50 euro per kilo die de bank kocht. Welingelichte bronnen bevestigen dat de bank zo honderden miljoenen tot ruim een miljard dollar goud aankocht bij de handelaar, per jaar. Tegelijk had de goudhandelaar een rekening bij Dexia waarop de bank het goud vergoedde.
Gestolen juwelen
Minstens een deel van het goud dat de bank zo aankocht, was niet zuiver op de graat. Het Antwerpse gerecht had vanaf 2011 in de smiezen dat de klanten van wie Tony Goetz NV goud aankocht niet allemaal koosjer waren. In verschillende gevallen ging het om criminelen, zoals dieven en helers, die hun illegaal goud probeerden wit te wassen. Het ging bijvoorbeeld om goud en juwelen die waren gestolen, goud dat in het zwart werd verhandeld of goud van mensen die in het buitenland verdacht werden van witwassen. Er bestond zelfs een systeem zodat klanten anoniem grote hoeveelheden ‘oud goud’ konden verkopen. Die werden geboekt als ‘particuliere aankopen’. Zo kon ‘in het zwart’ verkocht worden.
Maar Dexia, en vervolgens Belfius, zag er geen graten in massaal goud te kopen van de handelaar. De bank betaalde de aangekochte goudstaven in de praktijk zelfs met grote ladingen cash die ze naar de goudhandelaar transporteerde. De goudhandelaar had de cash nodig om in zijn kantoor in Antwerpen klanten te betalen. Alleen al in 2010 en 2011 bleek de goudhandelaar voor meer dan een miljard euro cash geld te hebben gebruikt om goud in te kopen.
Stelde Dexia en later Belfius destijds voldoende vragen bij die enorme hoeveelheden cash? Hoe zeker was de bank dat ze geen crimineel goud kocht? Is ooit iets verdachts ontdekt tijdens de bezoeken ter plekke?
De miljardendeal stopte abrupt in januari 2013. Toen meldde Belfius per brief aan de goudhandelaar dat de bank zowel de commerciële relatie zou stopzetten als zijn rekeningen zou sluiten vanaf 30 april 2013.
Op 30 januari dit jaar werd Tony Goetz NV definitief veroordeeld voor de ‘ernstige’ witwaspraktijken. Het bedrijf en zijn twee zaakvoerders kregen een beroepsverbod en celstraffen van 18 maanden opgelegd, beide met uitstel, en een verbeurdverklaring van 3,269 miljoen euro.
Maar Belfius kreeg nooit een sanctie. Dat roept vragen op over de manier waarop Belgische banken die in de fout gaan in de strijd tegen het witwassen op de vingers worden getikt.
Sinds 2013 heeft het directiecomité van de Nationale Bank van België drie minnelijke schikkingen gesloten met banken die in de fout gingen. De Sanctiecommissie heeft ook vier administratieve geldboetes opgelegd aan banken.
In geen enkele van die zeven gevallen is de bank die in de fout ging bij naam genoemd in het verdict dat op de website van de Nationale Bank is gepubliceerd. Nochtans is het wettelijk eerder de regel dan de uitzondering dat de naam van een bank die in de fout gaat wel bekendgemaakt wordt. Alleen als dat ‘de financiële stabiliteit dreigt te verstoren’ of de bank ‘een evenredig nadeel’ dreigt te berokkenen, mag de beslissing anoniem blijven.
Ook de opgelegde boetes zijn opvallend laag en niet afschrikwekkend voor grootbanken. De vier boetes die de Sanctiecommissie de voorbije jaren oplegde, gingen mondjesmaat omhoog van 50.000 naar 250.000 en 300.000 tot 350.000 euro.
Tot voor kort bedroeg de maximale administratieve boete ook ‘maar’ 1,25 miljoen euro. In 2017 is de wet gewijzigd zodat de Nationale Bank nu toch boetes kan opleggen die kunnen oplopen tot 10 procent van de omzet.
De veroordeelde goudhandelaar probeert sinds mei dit jaar via een rechtszaak opnieuw een rekening te openen bij Belfius voor zijn dagelijkse betalingen. De goudhandelaar, die zeer recent zijn naam veranderde, is ten einde raad omdat geen enkele bank hem nog als klant wil. Zijn rekeningen werden zowel bij Deutsche Bank
Nederland (eind 2015), ING België (begin 2016) als KBC (eind 2017) gesloten. In zijn pleidooi beweerde de goudhandelaar dat hij tot bij toenmalig minister Kris Peeters (CD&V) was gaan lobby’en om een oplossing voor zijn bankproblemen te vinden, wat Peeters in een reactie ontkent: ‘De advocaat van Tony Goetz NV stuurde wel een brief, maar er vond geen ontmoeting plaats.’
Ook Belfius weigert nog samen te werken met Tony Goetz NV. De advocaat van de bank sloot zijn pleidooi in de rechtszaak zelfs af met de waarschuwing dat door de grote en onbeheersbare risico’s ‘Belfius failliet dreigt te gaan, niet meer naar de beurs zou kunnen gaan, niet meer verkocht zou kunnen worden door de Belgische staat en strafrechtelijk vervolgd kan worden’ als het nog een rekening voor de goudhandelaar zou openen. In kortgeding heeft Belfius op 26 juni gelijk gekregen van de Antwerpse ondernemingenrechtbank. De rechtbankvoorzitter besloot dat de goudhandelaar zijn ‘criminele verleden blijft ontkennen, ondanks een correctionele veroordeling’.
Maar zal Belfius in de toekomst nog kunnen weigeren opnieuw een rekening te openen voor de goudhandelaar? Want na lobbying, ook van de diamantsector, zal de Kamer over minder dan twee weken een wetsvoorstel van CD&V goedkeuren om een ‘basisbankdienst’ in te voeren. Tot grote ergernis van de hele Belgische bankwereld die dan opnieuw klanten moet aanvaarden die ze niet vertrouwt.
Belfius: 'Wij zijn voorgelogen'
Belfius dicht zich geen enkele fout toe in de zaak met de veroordeelde goudhandelaar. De bank zegt zelf te zijn ‘voorgelogen’ door de goudhandelaar, die volgens Belfius ‘zijn toezicht trachtte te omzeilen’.
Waarom kreeg Belfius nooit een sanctie voor zijn samenwerking met de veroordeelde goudhandelaar?
Belfius Bank: ‘Belfius heeft de relatie met Tony Goetz NV steeds correct gemonitord. Belfius heeft over dit dossier steeds transparant en constructief gecommuniceerd met de toezichthouders. We hebben ook geen kennis dat de toezichthouder ooit een formeel onderzoek heeft geopend naar deze samenwerking. Belfius was evenmin betrokken in de strafprocedure die door het openbaar ministerie tegen de goudhandelaar is gevoerd. Het is trouwens Belfius zelf dat het initiatief nam om de relatie met Tony Goetz NV te beëindigen in 2013.’
Jullie hebben daarna nooit meer samengewerkt met de goudhandelaar?
Belfius: ‘In mei dit jaar heeft de goudhandelaar Belfius Bank gedagvaard, nadat Belfius had geweigerd op het verzoek van de goudhandelaar in te gaan om opnieuw een klantenrelatie aan te knopen. Daarbij vorderde Tony Goetz NV dat de rechtbank Belfius Bank zou veroordelen om met onmiddellijke ingang een betaalrekening te openen. In kortgeding is dat verzoek afgewezen. Ten gronde moet de zaak nog worden gepleit. In het kader van de procedure voor de kortgedingrechter bleek dat de goudhandelaar, tot verbazing van Belfius, weigerde transparantie te verschaffen over zijn handelen, zijn organisatiestructuur en de inhoud van het vonnis van de strafrechtbank dat hem veroordeelde.’
Hadden jullie meer alert moeten zijn tijdens de samenwerking?
Belfius: ‘Tony Goetz NV had zich onder de vroegere relatie, die stopte in 2013, tegenover Belfius verbonden een deugdelijk monitoringbeleid te voeren om witwassen te vermijden. De engagementen die Belfius vroeg, om de risico’s te beperken, gingen veel verder dan wat de antiwitwaswet toen oplegde. Achteraf blijkt dat de goudhandelaar Belfius op grote schaal heeft voorgelogen, en het toezicht van Belfius daarop heeft trachten te omzeilen. Daarom verzetten we ons ten sterkste tegen het opnieuw opstarten van een relatie met de goudhandelaar.’
Uit de FinCEN Files blijkt dat jullie, toen de samenwerking nog volop liep, weigerden te antwoorden op een vraag van de Amerikaanse tak van Deutsche Bank over verdachte transacties rond de goudhandelaar. Waarom?
Belfius: ‘Het antwoord aan de Amerikaanse ‘correspondentbank’ die het toenmalige Dexia Bank België gaf, moet gesitueerd worden binnen het reglementaire kader dat toen gold, en de interpretatie die de meeste banken daaraan gaven. Er was een verbod op ‘tipping off’ (tippen, red.) tussen banken en de enige uitzondering was als instellingen optraden voor eenzelfde cliënt en in het kader van eenzelfde verrichting. Omdat Tony Goetz NV geen klant was van de Amerikaanse correspondentbank van Belfius, was Belfius gehouden tot het verbod. Bovendien was er alleen een uitzondering op het tippingoffverbod tussen financiële instellingen in de Europese Economische Ruimte. Er is nooit een Koninklijk Besluit gepubliceerd in ons land dat dat ook mogelijk maakte met banken in de VS. Ondertussen zijn de gebruiken tussen banken onderling en banken en hun correspondentbank geëvolueerd.’
Was het sowieso geen delicate spreidstand om zowel voor miljarden euro’s business te doen met de goudhandelaar als bankrekeningen voor hem te openen, waar antiwitwasverplichtingen mee gemoeid zijn?
Belfius: ‘Nee, Belfius heeft steeds het nodige gedaan om de verrichtingen correct te monitoren en Tony Goetz NV te verplichten een deugdelijk monitoringbeleid te voeren. Toen duidelijk werd dat de goudhandelaar Belfius had voorgelogen, duidelijk aangetoond door de strafrechtelijke veroordeling van begin dit jaar, werd in 2013 de relatie verbroken op
initiatief van Belfius.’
Er is een wet in de maak om een ‘basisbankdienst’ in te voeren. Kunnen jullie dan nog weigeren een rekening te openen?
Belfius: ‘Als er vermoedens zijn van witwassen, moet een bank altijd de mogelijkheid hebben om klanten te weigeren of rekeningen af te sluiten. Als de wetgever - terecht - een grote verantwoordelijkheid legt bij de banken in de strijd tegen witwassen, moet hij de banken ook de middelen geven om die verantwoordelijkheid correct te vervullen. De wetgeving minimumbankdienst voor bedrijven ontneemt de banken een belangrijk instrument voor de preventieve strijd tegen witwassen.’
Ondanks alles koopt Belfius vandaag nog altijd fysiek goud aan?
Belfius: ‘Meerdere keren per jaar importeert Belfius goud van één unieke leverancier. Iedere goudstaaf is vergezeld van een ‘London Bullion Market Association’-certificaat. De hoogste standaarden inzake traceerbaarheid worden gerespecteerd, zodat geen conflictgoud wordt aangekocht.’
Goudhandelaar: 'Volledig in orde sinds 2011'
De betrokken goudhandelaar Tony Goetz NV is nog maar dit jaar definitief veroordeeld, maar benadrukt bij monde van zijn advocaat dat hij al sinds 2011 alle antiwitwasregels nauwgezet volgt. Met een doorgedreven identificatie van zijn klanten.
De goudhandelaar Tony Goetz heeft volgens zijn advocaat al ‘zeer aanzienlijke schade geleden door de media-aandacht rond zijn correctionele veroordeling’. In januari dit jaar is de goudhandelaar veroordeeld voor de witwaspraktijken die teruggaan tot de jaren 2010 en 2011.
Het is weinig geloofwaardig dat Belfius zou zijn ‘voorgelogen’ gelet op de omvang van de verrichtingen die destijds gebeurden.
We vernamen dat de goudhandelaar niet in beroep gaat tegen zijn veroordeling, die nu dus definitief is. ‘Mijn cliënt heeft na rijp beraad beslist geen hoger beroep in te stellen tegen dit vonnis omdat hij deze oude kwestie definitief achter zich wenste te laten en zich wenst te concentreren op de toekomst van de onderneming’, zegt de advocaat daarover. ‘Mijn cliënt heeft sinds 2011 alles wat verband houdt met ‘compliance’ in zijn onderneming voortdurend verder verfijnd en aangepast aan de gewijzigde antiwitwaswetgeving. Hij hanteert een doorgedreven klanten- en goederenidentificatie. De aankopen en betaling met contant geld is ook al stopgezet in de loop van 2011.’
‘Belangrijk is dat sinds 2011 geen enkele bevoegde autoriteit enige aantijging heeft geuit lastens mijn cliënt omtrent een beweerde schending van de antiwitwasregelgeving. Er werd geen enkele Pro Justitia opgesteld lastens mijn cliënt en hij maakt ook geen voorwerp uit van enig gerechtelijk onderzoek (uiteraard voor zover hem bekend).’
‘Het was in de periode tot 2013 wijdverspreid in de sector dat aankopen van goud cash werden betaald. Er werd toen ook in de sector aanvaard dat dat, binnen het op dat ogenblik toepasselijke kader, toegelaten was.’
De advocaat van de goudhandelaar betwist ook met klem dat Belfius ooit zou zijn ‘voorgelogen’ zoals de bank nu beweert. ‘Ik begrijp dat Belfius in het licht van jullie artikel en de nog lopende procedure (voor de Antwerpse ondernemingsrechtbank probeert de goudhandelaar Belfius te dwingen voor hem opnieuw een rekening te openen, red.) de geschiedenis wenst te herschrijven. Maar dat gedeelte van haar verklaring stemt niet overeen met de realiteit. Belfius is steeds integraal en volledig geïnformeerd geweest door mijn cliënt en is nooit ‘voorgelogen’. Dat is overigens weinig geloofwaardig gelet op de omvang van de verrichtingen die destijds gebeurden.’
‘Belfius heeft in het gerechtelijk onderzoek steeds meegedeeld dat zij een erg grondig onderzoek heeft gedaan en dat zij tot het inzicht was gekomen dat mijn cliënt geen inbreuken had begaan op de witwaswet. Zij heeft zelfs bij mijn cliënt ter plaatse verificaties gedaan ter staving van haar onderzoek en haar inzichten.’
0 件のコメント:
コメントを投稿