Straks om 15 uur komt het Overlegcomité samen om de hoge energieprijzen te bespreken. Wat staat daar precies op de agenda en wat kunnen de regeringen in ons land doen om de oplopende energiefacturen aan te pakken? En bovenal: gaan we dat snel voelen in onze portemonnee of is dat valse hoop?
De energieprijzen gaan helemaal door het dak en dat leidt tot grote ongerustheid. Het wordt voor steeds meer mensen moeilijk om de energiefacturen te betalen. Straks om 15 uur komen daarom de verschillende regeringen van ons land bijeen in het Overlegcomité om te bekijken welke maatregelen mogelijk zijn om de energiecrisis te bezweren.
Verwacht wel geen Overlegcomité zoals we dat kennen van tijdens de coronacrisis. "Normaal gezien is een Overlegcomité een vergadering die conflicten moet oplossen tussen de verschillende regeringen", legt Wetstraatjournalist Bart Verhulst uit. "Bij de coronacrisis kreeg dat plots een andere invulling. Er werden snelle en zware beslissingen genomen. Beslissingen die de regeringen apart niet konden nemen."
Waarom komen ze dan toch samen? "De verschillende regeringen gaan bespreken wat ze allemaal apart gaan doen en samen gaan ze bekijken wat er nog meer nodig is", gaat Verhulst verder. "Als er nog iets meer nodig is, zal elke regering op zijn niveau die beslissingen nemen."
Welke mogelijke maatregelen liggen er precies op tafel? En hoe hoog zijn de verwachtingen bij die ingrepen dat ze effectief zullen worden genomen?
Prijsplafonnering of maximumprijs
Het woord "prijsplafonnering" zal zeker vallen vanmiddag. Met een prijsplafond wordt een maximumprijs opgelegd voor aardgas. Alleen is dat een beslissing die ons land niet alleen kan nemen. "Ons land heeft niet de macht om de prijs te kunnen dicteren", zei Joannes Laveyne, onderzoeker aan het Elektrisch Energielaboratorium (UGent) afgelopen weekend daarover nog aan onze redactie.
"Bovendien is het niet zo dat België zélf gas aankoopt", zei Laveyne. "Het zijn private bedrijven, zoals bijvoorbeeld Engie, die dat gas aankopen. Je kan daar niet zomaar tegen zeggen dat zij maar een bepaald bedrag mogen geven." Onze regionale en nationale politici weten natuurlijk dat dit geen beslissing is die ze zelf kunnen nemen. Die beslissing moet op Europees niveau worden genomen.
Sommige Europese landen hebben nochtans op eigen houtje zo’n prijsplafond geprobeerd. "In Spanje hebben ze bijvoorbeeld een prijsplafond (voor elektriciteit opgewekt via gascentales) ingevoerd die moest bijgepast worden via belastingen", legt VRT-energiespecialist Luc Pauwels uit. "De Fransen zijn daarop goedkope Spaanse stroom beginnen in te voeren. Dus de Spanjaarden waren eigenlijk zo de Fransen aan het subsidiëren."
De bal ligt dus in het Europese kamp, alleen zijn ze daar niet al te happig voor. "De aardgasmarkt is een internationale markt", zei Bram Claeys, adviseur bij energiedenktank RAP daar zondag over. "Als niet-Europese landen meer gaan bieden dan het plafond dat Europa oplegt, bestaat de kans dat het gas massaal naar die andere landen gaat." Er is met andere woorden geen enkele garantie dat zo’n maximumprijs zelfs zou werken.
Een algemeen plafond op de gasprijs in Europa lijkt dus een utopie. "Een plafond op de gasprijs die gascentrales moeten betalen om elektriciteit op te wekken, kan er misschien wel komen", zegt VRT-Europakenner Rob Heirbaut.
Volgende week is er een Europees overleg gepland. De maximumprijs staat daar zeker op de agenda. Wellicht zal het Overlegcomité wat extra druk zetten op de Europese Commissie om daar zeker werk van te maken.
Overwinsten energiebedrijven belasten
Een prijsplafond invoeren is dus niet iets wat ons land zelf kan beslissen, maar wat dan wel? Een van de meest realistische opties is mogelijk het aanpakken van de overwinsten van energiebedrijven.
De elektriciteitsprijs wordt internationaal bepaald. Wat bijzonder is aan de elektriciteitsmarkt is dat het niet de goedkoopste, maar de duurste producent is die de dagprijs bepaalt. Een deel van die elektriciteit wordt opgewekt met gascentrales. De gasprijs staat hoog, dus stijgt de prijs om die stroom te produceren.
Wie goedkoper energie produceert, mag ook die hogere prijzen aanrekenen en ziet dus zijn winstmarges stijgen. Alle producenten die energie opwekken met iets anders dan gas profiteren daar dus van: denk aan kernenergie, zon, wind en biomassa.
Het plan hier is dus om die bedrijven een bijkomende belasting op te leggen waarvan de opbrengst dan op een of andere manier terug bij de burger moet komen. Bijvoorbeeld onder de vorm van een energiecheque zoals we dat al eerder gezien hebben.
Alleen: dat plan lág al eens op tafel van de federale regering, zonder resultaat. Het was minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) die toen op de rem stond. Het hele plan was volgens hem simpelweg niet mogelijk. De groenen zijn alvast van plan om dat opnieuw op tafel te leggen en ook premier De Croo zei "dat er zoiets moet komen".
Al wordt dat juridisch geen evidente knoop om te ontwarren. Volgens Groen-vicepremier Petra De Sutter is er een oplossing in de maak. "De kern van het juridisch-technisch probleem zijn de juridische risico's die je loopt als je zaken belast die al belast zijn", legt ze uit in "De ochtend". "Dat kun je oplossen door niet met een belasting, maar met een bijdrage te werken."
Het is dus een beslissing die ons land wel degelijk kan nemen en er zou aan een plan gewerkt worden, maar de eventuele invoering ervan lijkt te complex om vandaag al op een Overlegcomité rond te zijn.
Rommelen aan het hele prijszettingssysteem waarbij de duurste producent de dagprijs bepaalt, is overigens ook geen optie. Ook dat is iets wat op Europees niveau zou moeten gebeuren. Het moet bovendien zeer omzichtig gebeuren, want het gaat om een zeer complex mechanisme en eraan sleutelen houdt volgens experts veel risico’s in.
Huidige federale maatregelen verlengen of uitbreiden
Wat hoe dan ook de revue zal passeren is het verlengen of nog uitbreiden van de al bestaande maatregelen. Denk aan de verlenging van de btw-verlaging voor gas- en elektriciteit naar 6 procent en de verlenging of zelfs eventuele uitbreiding van het sociaal tarief. Zo zou ook op tafel liggen om de doelgroep van het sociaal tarief wat uit te breiden richting de lagere middenklasse. Bijvoorbeeld via de fiscaliteit. Alleen is dat geen evidente beslissing, omdat dit natuurlijk grote gevolgen kan hebben voor de begroting. Een begroting die al diep in het rood gaat.
Van alle mogelijke beslissingen die op het Overlegcomité kunnen genomen worden, is dat wellicht nochtans degene die de meeste mensen effectief relatief snel in hun portemonnee gaan voelen. Net als een voorstel waar vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) gisteren mee kwam om hypothecaire leningen tijdelijk op pauze te zetten "om mensen meer financiële ademruimte te geven". Bedrijven in moeilijkheden zouden in dat voorstel dan weer een uitstel op de RSZ-betalingen kunnen krijgen.
Daarnaast zijn er nog een aantal bijkomende kleinere maatregelen mogelijk. Het gaat dan van het verminderen van verlichting en verwarming van openbare gebouwen of het uitschakelen van de verlichting van monumenten. Eventueel gaan die ingrepen gepaard met een bredere communicatiecampagne om minder te verbruiken.
Een splijtzwam die wellicht ook ter sprake zal komen, is het verlengen van de kerncentrales. Een plotse bijsturing moet je niet verwachten op het Overlegcomité. Federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zei gisteren in de bevoegde Kamercommissie dat ze volgende maand daarover een aantal concrete beslissingen wil nemen.
Wat kunnen de deelstaten nog doen?
Heel wat bevoegdheden in verband met energie zitten bij de regionale regeringen. Gaande van het stimuleren van renovaties en energiebesparende werken tot het plaatsen van zonnepanelen. Op dit vlak zijn geen snelle winsten te boeken. Steun om pakweg extra te isoleren, komt te laat voor deze winter. Op langere termijn zijn dat natuurlijk wel mogelijke oplossingen. Daarnaast zijn er nog een aantal Vlaamse heffingen in de energiefactuur die zouden kunnen geschrapt of tijdelijk afgevoerd worden.
Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) temperde gisteren alvast de verwachtingen. Er komen op het Overlegcomité – volgens haar - geen nieuwe Vlaamse maatregelen. Nochtans benadrukken experts dat zowel de gezinnen als de industrie dringend moet kijken hoe we minder kunnen verbruiken. "Dat is de enige structurele maatregel waardoor we minder afhankelijk worden van gas", zei Laveyne daar afgelopen weekend over. "En daar lopen we toch wel wat achter. We hadden jaren geleden al meer moeten investeren in bijvoorbeeld isolatie en warmtepompen."
Daarnaast is er ook nog het omstreden Ventilus-project in West-Vlaanderen waarmee windenergie van de windparken voor de kust aan land moet worden gebracht. Een project dat ons minder afhankelijk van andere energiebronnen - zoals gas - kan maken. Lokale actiegroepen maken zich grote zorgen over de mogelijke straling van die hoogspanningsleiding. En de Vlaamse regering moet nog steeds een beslissing nemen of die nu onder- of bovengronds moet komen. Al is ook dit geen beslissing die op het Overlegcomité zal genomen worden.
Lage verwachtingen
Algemeen lijkt het dat er niet al te veel verwacht moet worden van het Overlegcomité. Het is volgens sommigen ook rijkelijk laat bijeengeroepen. "Ik had de indruk dat men zich meer bewust was van de ernst van de crisis met covid", zegt Rik Van Cauwelaert, politiek analist bij De Tijd, daar gisteren over in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Het verbaast me dat het zo lang geduurd heeft, want deze gas- en elektriciteitscrisis is al maanden aan de gang."
Iets soortgelijks horen we bij Wetstraatexpert Ivan De Vadder. "Het had al eerder moeten gebeuren", zegt hij in "Laat" op Eén. "Ik beschouw het als een soort communicatie om aan te geven dat ze de bevolking hebben gehoord. Eindelijk zullen ze er allemaal samen iets aan doen. Misschien komen ze achteraf naar buiten met iets wat een oplossing kan bieden, maar ik vrees daar een beetje voor." Van Cauwelaert verwoordde het zo: "Men moet aantonen dat men gaat samenwerken en de dingen ten gronde wil oplossen. Samen met Europa, want alleen gaan we het niet kunnen."
"Dit Overlegcomité is niet voor de schijn", besluit De Vadder. "Er zijn mogelijkheden om maatregelen te nemen, maar de grootste mogelijkheden zijn inderdaad op het Europese niveau. In eigen land kun je natuurlijk wel eensgezind naar buiten komen. Je kunt zeggen dat je maatregelen hebt genomen die elkaar versterken in plaats van elkaar tegenspreken."
Maar of onze energiefactuur na het Overlegcomité snel gaat dalen, is op z'n minst zeer twijfelachtig. Wat wel zo goed als zeker lijkt, is dat dit lang niet het enige Overlegcomité over de energiecrisis zal worden.
0 件のコメント:
コメントを投稿